Tayfur Sökmen

Tayfur Sökmen

Hatay Cumhurbaşkanı

1892 yılında Gaziantepte doğdu. Hatay Cumhuriyetinin ilk ve tek Cumhurbaşkanı, Kırıkhan Rüştiyesini bitirdikten sonra özel eğitim gördü. I. Dünya Savaşında istihbarat görevlerinde çalıştı. İskenderun sancağındaki Fransız işgaline karşı direniş hareketinin örgütlenmesinde öncülük yaptı.20 Ekim 1921de TBMM Hükümeti ile Fransa arasında imzalanan Ankara Antlaşmasıyla İskenderun sancağı, Fransız mandası altındaki Suriyeye özerk bir yönetim birimi olarak bağlandı. Fransız manda yönetimi arapları ve hıristiyanları kayıran bir tutum izleyince direniş yeniden başladı. Tayfur Sökmen, gıyabında ölüm cezasına çarptırılınca Adanaya kaçtı. 1924-26 arasında Viyanada kalan Tayfur Sökmen, Hariciye Vekaletinin girişimiyle Fransadan İskenderun sancağına giriş izni aldı. Buna rağmen baskıya uğradı ve 1927den sonra Gaziantep, Adana ve İstanbulda yaşamak zorunda kaldı. 1935te Antalya bağımsız milletvekili seçilerek TBMMye girdi. 1936da Fransanın Suriye ve Lübnana bağımsızlık vermesi üzerine, Türkiye, İskenderun sancağını da bağımsızlığa kavuşturmak için girişimlere başladı. Ocak 1937de İskenderun sancağına, Dışişlerinde Suriyeye bağlı, ama kendi anayasasıyla yönetilen yarı bir sancak statüsü tanındı. Sancağının adı da Hatay olarak değiştirildi. Aynı yıl Türkiyenin verdiği nota üzerine Fransa sorunun Milletler Cemiyetinde çözülmesini istedi. Uluslararası koşulların da dayatması sonucunda varılan anlaşmayla, Milletler Cemiyeti 19 Mayıs 1937de Hatay için bir anayasa kabul etti. Uzun süren görüşmelerden sonra, Türk ve Fransızlardan oluşan bir kurulun gözetiminde Hatay Cumhuriyetinin kurulduğunu ilan etti.Cumhurbaşkanlığına da Tayfur Sökmeni seçti. Hatay Cumhuriyeti 29 Haziran 1939da Millet Meclisi kararıyla Türkiye Cumhuriyetine katıldı. Cumhurbaşkanlığı görevi sona eren Sökmen, 1950ye kadar Antalya, 1950-54de Hatay milletvekili olarak TBMMde yer aldı. 1969da kontenjan senatörü olarak Cumhuriyet Senatosuna girdi. 1975te siyasi hayattan çekildi. Tayfur Sökmen, 1980 yılında İstanbulda öldü. Tayfur Sökmen, "Hatayın kurtuluşu İçin Harcanan Çabalar" (1978) adlı kitabında Hatay sorununu ayrıntılarıyla ele almıştır. 

Kaynak: http://www.vazgectimsenden.com/Tayfur_Sokmen__hayati_7094_biyografi.htm

Hatay'ın cumhurbaşkanı Sökmen anıldı

Hatay'ın ilk ve tek cumhurbaşkanı Tayfur Sökmen, ölümünün 29. yılında Zincirlikuyu Mezarlığı'ndaki kabri başında anıldı.

ntvmsnbc

Güncelleme: 13:55 TSİ 04 Mart. 2009 Çarşamba

İSTANBUL - Hatay Cumhurbaşkanı Tayfur Sökmen için düzenlenen törende, Atatürk, silah arkadaşları ve Tayfur Sökmen için saygı duruşunda bulunuldu ve İstiklal Marşı okundu.

Eski bakanlardan Ali İhsan Göğüş, bir konuşma yaparak, "Tayfur Sökmen ablası babaannemdir ve bununla iftihar ederim" dedi. Sökmen'in Hatay mücadelesinde önemli yer tuttuğunu söyleyen Göğüş, ''Tayfur Sökmen o 'Çılgın Türkler'den, 'Çılgın Türkler' kuşağının son temsilcilerinden biriydi'' dedi.

Göğüş, çok mücadeleci, ilkelerinden asla taviz vermeyen Sökmen'in yüreğinin daima vatan sevgisi ile dolu olduğunu vurgulayarak, ''Sökmen, Atatürk gibi karanlığın içinde bile ışığı gören ve o ışığı bize gösterenlerdendi'' diye konuştu.

Törene, Tayfur Sökmen'in oğlu eski TBMM Başkanvekili Murat Sökmenoğlu'nun eşi Tülin, oğulları Tarık ve Tayfur Sökmenoğlu ile Tayfur Sökmen'in diğer torunları Mustafa Sökmenoğlu ve Nilgün Dener'in yanı sıra Hatay Dayanışma ve Yardımlaşma Derneği üyeleri katıldı.

HATAY'IN MAZİSİ
Türkiye ile Fransa arasında 20 Ekim 1921'de imzalanan Ankara Antlaşması, Suriye sınırları içinde bırakılan İskenderun Sancağı'na özel bir yönetim şekli tanımıştı. Fransa, "manda" yönetimi altında bulunan Suriye'ye 1936 yılında bağımsızlık vermeyi kararlaştırınca İskenderun Sancağı'nın statüsünün ne olacağı konusu ortaya çıktı. Fransa, Sancak'ı Suriye'ye bırakmak isteyince Türkiye buna karşı çıktı. Türkiye, Sancak'a bağımsızlık verilmesini 9 Ekim 1936'da Fransa'dan istedi. Fransa ise 10 Kasım'da bunu kabule yetkisi olmadığını bildirdi ve konuyu Milletler Cemiyeti'ne havale etmeyi önerdi. Türkiye de bu teklifi kabul etti.

Hatay Devleti Postalarının bastığı bir pul

İskenderun Sancağı'nda olayların da çıktığı bir dönemde, Milletler Cemiyeti, 18 Aralık 1936'dan itibaren meseleyi ele aldı. Bu sırada Türkiye ile yakınlık içinde olan İngiltere'nin de gayretleriyle Milletler Cemiyeti, İskenderun Sancağı'nın içişlerinde bağımsız, dışişlerinde Suriye'ye bağlı "ayrı bir varlık" olmasını kabul etti. Sancak, Milletler Cemiyeti'nin gözetimi altına konulacaktı. Türkiye ile Fransa, bir anlaşma yaparak Sancak'ın toprak bütünlüğünü ortak güvence altına alacaklardı. Bundan sonra Sancak, Hatay adını alacaktır. Fakat Hatay'daki anayasa çalışmaları sırasında Fransız yetkilileri bazı güçlükler çıkartıp tahrikler yapınca olaylar patlak verdi. Türk-Fransız ilişkileri yine bozuldu. Suriye'de de Hatay'ın ayrılmasına karşı gösteriler yapıldı.

Avrupa'da bunalımların yoğunlaşması ve özellikle Almanya'nın 1938 Mart'ında Avusturya'yı ilhakı, Fransa'nın Türkiye'ye ihtiyacını arttırıp tutumunu yumuşatmasını sağladı. 4 Temmuz 1938'de Türkiye ile Fransa arasında Dostluk Antlaşması imzalandıktan sonra Hatay sorununun çözümü kolaylaştı.

Cumhuriyet'in kuruluşu Hatay Millet Meclisi'nin 2 Eylül 1938 tarihli kararıyla ilan edildi. Cumhurbaşkanlığına Tayfur Sökmen seçildi. Devletin resmi dili Türkçe, ikinci dili ise Fransızca oldu Arapça eğitim veren okullar da Arapça eğitime devam edecekti. Taslakta içişlerinde bağımsız, dışilişkiler, mali ilişkiler ve gümrükler açısından Suriye'ye bağlı olması düşünüldü, toprak bütünlüğünün Fransa ve Türkiye tarafından güvence altına alınmasına karar verildi.

1939 Mart'ından sonra Avrupa'da savaşa giden olayların hızlandığı bir dönemde, 23 Haziran 1939'da Türkiye ile Fransa arasında yapılan anlaşmayla Türkiye'ye katılması kabul edildi ve Hatay Cumhuriyeti 29 Haziran 1939'da Türkiye sınırları içine katıldı.

İLK VE TEK CUMHURBAŞKANI

Sökmen 3 Mart 1980'de hayatını kaybetmişti.

Bir yıllık cumhuriyetin ilk ve tek cumhurbaşkanı ise Tayfur Sökmen oldu. 1892 yılında Gaziantep'te doğan Sökmen, Kırıkhan Rüstiyesi'ni bitirdikten sora özel eğitim gördü. I. Dünya Savaşı'nda istihbarat görevlerinde çalıştı. İskenderun sancağındaki Fransız işgaline karşı direniş hareketinin örgütlenmesinde ön ayak oldu.

20 Ekim 1921'de TBMM Hükümeti ile Fransa arasında imzalanan Ankara Antlaşması'yla İskenderun sancağı, Fransız mandası altındaki Suriye'ye özerk bir yönetim birimi olarak bağlandı. Fransız manda yönetimi Arapları ve Hıristiyanları kayıran bir tutum izleyince direniş yeniden başladı. Tayfur Sökmen, gıyabında ölüm cezasına çarptırılınca Adana'ya kaçtı.

1924-26 arasında Viyana'da kalan Tayfur Sökmen, Hariciye Vekaleti'nin girişimiyle Fransa'dan İskenderun sancağına giriş izni aldı. Buna karşın baskıya uğradı ve 1927'den sonra Gaziantep, Adana ve İstanbul'da yaşamak zorunda kaldı.

1935'te Antalya bağımsız milletvekili seçilerek TBMM'ye girdi. 1936'da Fransa'nın Suriye ve Lübnan'a bağımsızlık vermesi üzerine, Mustafa Kemal (Atatürk) İskenderun sancağını da bağımsızlığa kavuşturmak için girişimlere başladı. Ocak 1937'de İskenderun sancağına, Dışişlerinde Suriye'ye bağlı, ama kendi anayasasıyla yönetilen yarı bir sancak statüsü tanındı. Sancağının adı da Hatay olarak değiştirildi. Aynı yıl Türkiye'nin verdiği nota üzerine Fransa sorunun Milletler Cemiyeti'nde çözülmesini istedi. Uluslararası koşulların da dayatması sonucunda varılan anlaşmayla, Milletler Cemiyeti 19 Mayıs 1937'de Hatay için bir anayasa kabul etti. Uzun süren görüşmelerden sonra, Türk ve Fransızlardan oluşan bir kurulun gözetiminde Hatay Cumhuriyeti'nin kurulduğunu ilan etti. Cumhurbaşkanlığına da Tayfur Sökmen'i seçti.

Hatay Cumhuriyeti 29 Haziran 1939'da Millet Meclisi kararıyla Türkiye Cumhuriyetine katıldı. Cumhurbaşkanlığı görevi sona eren Sökmen, 1950'ye kadar Antalya, 1950-54'de Hatay milletvekili olarak TBMM'de yer aldı. 1969'da kontenjan senatörü olarak Cumhuriyet Senatosu'na girdi. 1975'te etkin siyasal yaşamdan çekildi. Tayfur Sökmen, 3 Mart 1980’de İstanbul'da öldü. Sökmen, "Hatay'ın kurtuluşu İçin Harcanan Çabalar" (1978) adlı kitabında Hatay sorununu ayrıntılarıyla ele almıştı.